'De verlamming in het formatieproces bracht een tekort aan democratie aan het licht. Het spel om de macht lijkt misschien deel te zijn van normale Haagse zaken, maar gaat voorbij aan een breedgedragen roep om vaart en daadkracht bij urgente vraagstukken.

Het is niet moeilijk om goed onderzoek te vinden waarin duidelijk wordt wat we belangrijk vinden. Meer gelijkheid en dierenwelzijn, een betere luchtkwaliteit, regulering van de woningmarkt, tegengaan van plastic afval, stoppen met subsidiëring van fossiele brandstoffen, afschaffen van belastingvrijstellingen voor grote bedrijven en de uitzonderingen voor lucht- en scheepvaart bij klimaatmaatregelen – het zijn onderwerpen waar een grote meerderheid voor te vinden is. Waarom wachten we eigenlijk op partijleiders en schrijven we niet een regeerakkoord dat past bij wat Nederland nu nodig heeft, om het vervolgens te laten tekenen door een overgrote groep volksvertegenwoordigers?

Het idee is niet nieuw. Het is ook niet moeilijk uit te voeren. Wat ons tegenhoudt is de waan van normaalheid die ons bevangen heeft. Het leven vindt een pad in uitgesleten groeven. Het nieuws volgt de incidenten en beschrijft alleen meest acute symptomen van een systeem dat voor velen een abstractie blijft. En zij die wel een groter verband zien, internationale structuren snappen en het spel van macht en invloed doorzien, hebben hun eigen kanalen waarmee zij hun belangen en controle kunnen uitoefenen. De rest van ons, en in feite het hele democratische idee, blijft zitten met dagelijkse schermutselingen van politici, het rumoer van moties en voorstellen, de actiegroepen op straat en opiniestukken in de krant. Normaalheid. Business as usual.

Wat niet lijkt in te dalen is een besef van wat er momenteel op het spel staat. Klimaatopwarming is in volle gang en de gevolgen zijn immens. De kloof tussen rijk en arm groeit. Wat kunstmatige intelligentie gaat doen is onvoorstelbaar.  We kennen de rapporten, beleidstukken en onrustbarende grafieken, maar voelen niet wat er nodig is. We kunnen alles weten, maar handelen er niet naar. Losse issues ervaren we als incidenten. Losse brokken onvrede. Erupties van onbehagen.

In onze snelle, goedgeorganiseerde wereld hebben we nauwelijks tijd om bij idealen en visioenen stil te staan. Voor een kortstondige actie of een golf boosheid vinden we vaak wel een vorm en genoeg medetegenstanders. Maar hoe uiten we onze idealen met betrekking tot de toekomst, tot dat wat er nu nog niet is? Of is dat zo abstract, dat we ons er geen voorstelling bij kunnen maken? Dat we hier geen antwoord op hebben is alarmerend.

Luisteren naar wat wij, burgers, werkelijk willen is een kunst. Het hoorbaar maken van onze idealen vraagt om een plek waar dagelijkse zorgen, bedreigingen, beschuldigingen, wantrouwen en verleidingen even tot stilstand mogen komen. Die plekken zijn er. Burgerberaden. Deliberatieve democratie. Tijd om te luisteren naar ervaringen en zorgen die er leven en een koers te bepalen, zonder dat politici ons direct hun kortetermijnoplossingen voorhouden. 

Als we ruimte vinden om te zoeken naar betekenis en we onze relatie met deze tijd kunnen vormgeven, ontstaat houvast temidden van verandering. We worden onzekerheidsvaardig. De omgeving van politici, met de druk om te presteren, successen te claimen en macht te verwerven, is daarvoor niet geschikt. 

We hebben democratie harder nodig dan ooit. De grote uitdagingen die voor ons liggen vergen ingrijpende maatregelen waar iedereen bij nodig is. We kunnen ons niet permitteren dat onze verschillen, onze waarden en onze emoties tegen elkaar worden uitgespeeld voor politiek gewin en kortstondige golven media-aandacht. Het hoorbaar maken van zachte stemmen en het vinden van een gedeeld verlangen naar een goede wereld is geen luxe, maar het meest urgente wat ons nu te doen staat.

Hiervoor is een kunstenaarsmindset nodig. 

Kunst - de research & development van ons gemoed.'

Merlijn Twaalfhoven is oprichter van The Turn Club, lid van de Akademie van Kunsten en één van de initiatiefnemers van de Sociaal Creatieve Raad. Hij schreef het boek: Het is aan ons, waarom we een kunstenaarsmindset nodig hebben om de wereld te redden. 

De Akademie van Kunsten vraagt haar leden op regelmatige basis reflecties te schrijven over politieke ontwikkelingen. Oprichter van de Turn Club, Merlijn Twaalfhoven, jeugdtheatermaker Moniek Merkx en beeldend kunstenaar en filmmaker Barbara Visser schreven een aanbeveling voor het regeerakoord 2021-2025. Eerder verschenen in deze reeks de verkiezingsreflecties.